Những tác động muộn của việc điều trị bệnh ung thư

Kể cả khi quá trình điều trị ung thư đã kết thúc, những tác động muộn từ quá trình chữa bệnh này vẫn có thể gây ra những ảnh hưởng xấu và dai dẳng đến sức khỏe của người bệnh. Việc tìm hiểu kĩ càng về những tác dụng phụ của việc điều trị ung thư sẽ giúp người bệnh có được những thông tin hữu ích để kiểm soát sức khỏe bản thân.

1. Tác động muộn nào khi thực hiện các liệu pháp ung thư là gì?

Tác động muộn là những dạng tác dụng phụ xấu cho sức khỏe, xảy đến với bệnh nhân sau khi họ đã hoàn tất liệu pháp điều trị ung thư. Những tác động có hại này sẽ kéo dài một cách dai dẳng rất nhiều năm trở về sau.

2. Những loại liệu pháp chữa ung thư nào sẽ gây ra tác động muộn?

Những tác dụng phụ của điều trị ung thư có thể xảy đến với bệnh nhân khi họ sử dụng bất kì liệu pháp chữa ung thư chính nào, như: Hóa trị, hóc-môn, xạ trị, phẫu thuật, liệu pháp nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch. Các bác sĩ nhận thấy rằng những tác động muộn có thể sẽ xuất hiện ở cả các liệu pháp điều trị ung thư mới được phát triển, đơn cử như liệu pháp miễn dịch.

Ở mỗi người điều trị ung thư sẽ có những tác động muộn khác nhau, ngay cả khi người đó bị mắc cùng loại ung thư và áp dụng cùng phương pháp điều trị.

Tác dụng phụ của điều trị ung thư có thể không xuất hiện trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi người bệnh đã điều trị xong. Tác dụng muộn là cụ thể cho một số loại phương pháp điều trị và liều nhận được. Khi người bệnh và bác sĩ thảo luận về việc chăm sóc theo dõi của người bệnh, bác sĩ của người bệnh nên nói chuyện với người bệnh về những tác dụng muộn cần theo dõi. Chăm sóc y tế sớm thường có thể làm giảm các vấn đề có thể đến từ tác dụng muộn.

2.1 Mất xương

Hóa trị, thuốc steroid, liệu pháp nội tiết tố hoặc xạ trị có thể gây mỏng xương. Với xạ trị, mất xương sẽ chỉ xảy ra ở một phần của cơ thể đã được điều trị.

Sau khi điều trị ung thư, người bệnh nên kiểm tra thường xuyên. Trong những lần thăm khám này, bác sĩ sẽ kiểm tra thể chất và có thể yêu cầu các xét nghiệm để kiểm tra mật độ xương. Người bệnh có thể giảm nguy cơ mất xương bằng cách:

• Không hút thuốc hoặc sử dụng các sản phẩm thuốc lá khác
• Ăn thực phẩm giàu canxi và vitamin D
• Đi bộ, chạy bộ hoặc vận động thể chất theo hướng dẫn
• Hạn chế uống bia rượu.

2.2 Thay đổi chức năng não

Một số loại thuốc hóa trị và xạ trị cho não có thể gây ra vấn đề trong vài tháng hoặc nhiều năm sau khi điều trị kết thúc. Tác dụng muộn có thể bao gồm:

• Mất trí nhớ
• Gặp khó khăn khi làm toán
• Khó tập trung
• Xử lý thông tin chậm
• Thay đổi tính cách
• Di chuyển khó khăn.

Xạ trị lên não có thể gây hoại tử bức xạ. Vấn đề này có thể xảy ra khi một khu vực mô chết hình thành tại vị trí của khối u não. Hoại tử bức xạ có thể gây ra các vấn đề về vận động, các vấn đề tập trung, xử lý thông tin chậm và đau đầu.

Sau khi điều trị ung thư, người bệnh nên kiểm tra thường xuyên. Nếu người bệnh có triệu chứng thay đổi chức năng não, sẽ cần các xét nghiệm để xem liệu chúng là do ung thư hay là tác dụng phụ muộn của việc điều trị của người bệnh. Nếu người bệnh có tác dụng phụ muộn, các bác sĩ sẽ:

• Tư vấn với người bệnh về cách quản lý tác dụng phụ muộn
• Có thể giới thiệu người bệnh đến một chuyên gia phục hồi chức năng, trị liệu nghề nghiệp hoặc ngôn ngữ, những người có thể giúp đỡ với các vấn đề do tác dụng phụ muộn
• Có thể kê toa thuốc hoặc đề nghị phẫu thuật để cải thiện các triệu chứng

2.3 Thay đổi hệ nội tiết

Một số loại thuốc ung thư và bức xạ đến đầu và cổ có thể làm hỏng các cơ quan của hệ nội tiết. Hệ nội tiết là một tập hợp các cơ quan và tuyến kiểm soát các chức năng của cơ thể như tăng trưởng, phát triển tình dục, sinh sản và cách cơ thể sử dụng thức ăn.

Các cơ quan của hệ nội tiết có thể bị tổn thương do điều trị ung thư bao gồm tuyến giáp, buồng trứng và tinh hoàn. Bức xạ đến đầu và cổ có thể làm hỏng tuyến giáp. Bức xạ đến xương chậu có thể làm hỏng buồng trứng ở phụ nữ hoặc tinh hoàn ở nam giới. Các vấn đề gây ra bởi những thay đổi này có thể bao gồm mãn kinh sớm, vô sinh, tuyến giáp hoạt động kém và tăng cân.

Nếu người bệnh gặp phải các vấn đề với tuyến giáp của người bệnh, bác sĩ của người bệnh có thể kê thuốc thay thế hormone và theo dõi chặt chẽ phản ứng của người bệnh với thuốc.

2.4 Vấn đề về mắt

Hóa trị liệu, liệu pháp hormone, liệu pháp miễn dịch và thuốc steroid có thể làm tăng nguy cơ đục thủy tinh thể. Đục thủy tinh thể là một vấn đề trong đó thuỷ tinh thể của người bệnh trở nên đục. Đục thủy tinh thể có thể gây ra:

• Tầm nhìn mờ, đục hoặc nhìn đôi
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Khó nhìn thấy vào ban đêm.

Một số loại thuốc hóa trị có thể gây ra hội chứng khô mắt. Đây là một vấn đề trong đó đôi mắt của người bệnh không tạo ra đủ nước mắt. Các triệu chứng bao gồm cảm giác như thể mắt bị khô hoặc có gì đó lợn cợn trong mắt.

Nếu người bệnh có nguy cơ bị đục thủy tinh thể, người bệnh nên đến thăm thường xuyên với bác sĩ nhãn khoa.

Nếu đục thủy tinh thể trở nên nghiêm trọng, chúng có thể được điều trị bằng phẫu thuật. Trong loại phẫu thuật này, bác sĩ phẫu thuật mắt sẽ loại bỏ thuỷ tinh thể bị mờ và thay thế bằng thuỷ tinh thể nhân tạo. Người bệnh thường sẽ được gây tê cục bộ và có thể về nhà trong cùng một ngày.

Nếu người bệnh bị hội chứng khô mắt, bác sĩ có thể kê đơn điều trị thường xuyên bằng thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ.

2.5 Mất thính lực

Điều trị bằng một số loại thuốc hóa trị liệu (đặc biệt là cisplatin và liều cao carboplatin) và bức xạ liều cao lên não có thể gây mất thính lực.

Nếu người bệnh đã điều trị bệnh ung thư có thể gây mất thính lực, người bệnh nên có ít nhất một lần đến gặp bác sĩ thính giác sau khi người bệnh đã điều trị xong. Một nhà thính học là một chuyên gia được đào tạo về rối loạn thính giác. Tùy thuộc vào loại và liều điều trị ung thư mà người bệnh nhận được, người bệnh có thể cần gặp bác sĩ thính học thường xuyên hơn.

Người bệnh cần thông báo cho bác sĩ biết ngay nếu nhận thấy những thay đổi trong thính giác.

2.6 Các vấn đề về tim

Một số loại thuốc ung thư và xạ trị có thể gây ra các vấn đề về tim bao gồm:

• Trastuzumab
• Doxorubicin
• Daunorubicin (Cerubidine)
• Epirubicin (Ellence)
• Cyclophosphamide (Neosar)

Các vấn đề về tim do điều trị ung thư có thể bao gồm:

• Suy cơ tim (được gọi là suy tim sung huyết): Nó có thể gây khó thở, chóng mặt và sưng tay hoặc chân.
• Bệnh động mạch vành: Xảy ra khi các mạch máu nhỏ cung cấp máu và oxy cho tim trở nên hẹp. Nó có thể gây đau ngực hoặc khó thở. Vấn đề này phổ biến hơn ở những người bị xạ trị liều cao đến ngực.

Sau khi điều trị ung thư, người bệnh nên kiểm tra thường xuyên. Nếu phát hiện vấn đề về tim, bác sĩ hoặc y tá của quý vị có thể đề nghị quý vị:

• Ăn chế độ ăn uống lành mạnh cho tim: Một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim bao gồm nhiều loại trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, cũng như thịt nạc, gia cầm, cá, đậu và các sản phẩm sữa hoặc sữa không béo hoặc ít béo. Bác sĩ sẽ khuyên người bệnh nên tuân theo chế độ ăn ít muối, bởi vì muối có thể gây tích tụ chất lỏng trong cơ thể của người bệnh, làm cho các vấn đề về tim tồi tệ hơn.
• Xem lượng chất lỏng: Uống quá nhiều chất lỏng có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề về tim. Vì vậy, điều quan trọng đối với những người bị suy tim là uống đúng lượng và loại chất lỏng. Nói chuyện với bác sĩ về lượng và loại chất lỏng nên uống mỗi ngày. Hãy cho bác sĩ biết ngay nếu người bệnh tăng cân đột ngột. Điều này có thể có nghĩa là chất lỏng đang tích tụ. Ngoài ra, nếu người bệnh bị suy tim, người bệnh không nên uống rượu.
• Giảm cân nếu người bệnh thừa cân hoặc béo phì: Mang thêm trọng lượng có thể gây thêm căng thẳng cho trái tim của người bệnh. Hãy tìm phương pháp giảm cân an toàn.
• Tập thể dục đúng động tác và cường độ: Có thể giúp giữ cho người bệnh và trái tim của người bệnh khỏe mạnh. Hãy xin ý kiến của bác sĩ về những hoạt động có thể thực hiện một cách an toàn.
• Bỏ hút thuốc và tránh sử dụng thuốc bất hợp pháp: Nói chuyện với bác sĩ của người bệnh về các chương trình và sản phẩm có thể giúp người bệnh bỏ hút thuốc. Ngoài ra, cố gắng tránh khói thuốc do người khác hút. Hút thuốc và thuốc có thể làm cho suy tim tồi tệ hơn và gây hại cho sức khỏe của người bệnh.
• Nghỉ ngơi đủ thời gian: Để cơ thể có thời gian hồi phục
• Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Bác sĩ của người bệnh có thể kê toa thuốc dựa trên vấn đề về tim người bệnh gặp phải, mức độ nghiêm trọng của nó và phản ứng của người bệnh với một số loại thuốc. Dùng những loại thuốc này rất quan trọng.

2.7 Các vấn đề về khớp

Xạ trị, một số loại thuốc hóa trị và steroid có thể gây ra mô sẹo, yếu và mất xương. Những vấn đề này có thể dẫn đến hạn chế vận động của các khớp như hàm, vai, hông hoặc đầu gối của người bệnh. Nếu người bệnh được xạ trị, những vấn đề này sẽ chỉ xảy ra ở một phần của cơ thể đã được điều trị.

Điều quan trọng là phải nhận thức được các dấu hiệu sớm của các vấn đề về khớp để những điều này có thể được giải quyết trước khi chúng trở nên tồi tệ hơn. Những dấu hiệu này bao gồm:

• Khó mở miệng rộng
• Đau khi người bệnh thực hiện một số chuyển động nhất định, chẳng hạn như chạm vào đầu hoặc đặt tay vào sau hông

Người bệnh cần thăm khám với bác sĩ vật lý trị liệu, người sẽ đánh giá các vấn đề về khớp của người bệnh và cung cấp cho người bệnh các bài tập để thực hiện. Các bài tập vật lý trị liệu có thể giảm đau, tăng sức mạnh và cải thiện chuyển động. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị thay khớp gối hoặc hông.

2.8 Các vấn đề về phổi

Hóa trị và xạ trị đến ngực có thể làm tổn thương phổi. Tổn thương phổi có thể gây khó thở, thở khò khè, sốt, ho khan, tắc nghẽn và cảm thấy mệt mỏi. Cho bác sĩ biết nếu có bất kỳ triệu chứng nào trong số này.

• Nếu người bệnh bị khó thở nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê toa liệu pháp oxy. Oxy thường được cung cấp thông qua mũi hoặc mặt nạ vừa với miệng và mũi của người bệnh. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể nhận được oxy thông qua máy thở.
• Tình trạng thừa cân có thể gây khó thở, hãy hỏi ý kiến bác sĩ để giảm cân một cách an toàn.

2.9 Phù bạch huyết

Phù bạch huyết là một vấn đề trong đó chất lỏng bạch huyết không thoát ra như bình thường, mà tích tụ trong các mô và gây sưng. Phù bạch huyết có thể phát triển nhiều năm sau khi điều trị.

2.10 Thay đổi vị giác, khoang miệng

Xạ trị ở đầu hoặc cổ và một số loại thuốc hóa trị có thể gây ra tác dụng phụ muộn trong miệng của người bệnh. Các vấn đề có thể bao gồm khô miệng, sâu răng hoặc mất xương ở hàm.

• Người bệnh có thể được yêu cầu kiểm tra răng sau mỗi 1 đến 2 tháng trong ít nhất 6 tháng sau khi điều trị xạ trị kết thúc. Trong thời gian này, nha sĩ của người bệnh sẽ kiểm tra những thay đổi trong miệng, răng và hàm của người bệnh.
• Tập thể dục cho khớp hàm: Bác sĩ có thể đề nghị người bệnh mở và đóng miệng 20 lần càng tốt mà không gây đau, ba lần một ngày, ngay cả khi hàm của người bệnh không cứng.
• Kích thích tiết nước bọt: Bác sĩ có thể đề nghị người bệnh uống 8 đến 10 cốc nước mỗi ngày.
• Chăm sóc tốt răng và nướu răng của người bệnh: Sử dụng chỉ nha khoa đúng cách và nước súc miệng với fluor mỗi ngày. Đánh răng sau bữa ăn và trước khi đi ngủ. Ngoài ra, tránh nước súc miệng có chứa cồn.

Hãy yêu cầu nha sĩ liên hệ với bác sĩ ung thư bức xạ của người bệnh trước khi người bệnh phẫu thuật nha khoa hoặc nướu răng. Có thể có các lựa chọn điều trị khác ngoài phẫu thuật. Ngoài ra, không nhổ răng tại vị trí xạ trị.

2.11 Ung thư nguyên phát thứ hai

Điều trị ung thư đôi khi có thể gây ung thư mới nhiều năm sau khi người bệnh điều trị xong. Khi một bệnh ung thư nguyên phát mới xảy ra ở một người có tiền sử ung thư, nó được gọi là ung thư nguyên phát thứ hai.

Hãy lưu ý rằng không phải ai sử dụng liệu pháp trị bệnh ung thư cũng sẽ mắc một trong các loại tác động muộn kể trên. Trên thực tế, có những người sẽ không phải chịu bất cứ dạng tác động muộn nào. Các loại thuốc hóa trị ung thư sẽ gây ra những tác động muộn khác nhau. Nhưng nếu người bệnh không sử dụng loại có thể gây vô sinh thì người bệnh sẽ không cần phải lo lắng về việc mắc phải dạng tác động muộn này.

3. Những tác dụng phụ của điều trị ung thư xảy đến với những người sử dụng liệu pháp chống ung thư khi còn nhỏ?

Nếu người bệnh đã trải qua một liệu trình chữa trị ung thư từ khi còn nhỏ, người bệnh có nguy cơ sẽ mắc phải tất cả những dạng tác động muộn kể trên, tương tự như người trưởng thành, thậm chí còn gặp phải nhiều tác động muộn hơn. Điều này xảy ra là vì các xương, mô, và các cơ quan trong cơ thể của trẻ nhỏ đang trong thời kì phát triển nhanh chóng. Liệu pháp ung thư có thể sẽ gây gián đoạn quá trình phát triển mang tính thiết yếu này.

Các tác dụng phụ của điều trị ung thư xảy đến với trẻ nhỏ sẽ thay đổi dựa trên loại ung thư mà họ mắc cũng như liệu pháp mà họ sử dụng. Thêm vào đó, độ tuổi mà người bệnh sử dụng liệu pháp trị ung thư cũng sẽ tác động lớn đến việc người bệnh gặp phải dạng tác động muộn nào.

Những người sử dụng liệu pháp trị ung thư từ khi còn nhỏ có thể gặp phải các dạng tác động muộn dưới đây:

• Các vấn đề về tim cùng với sự gia tăng đáng kể rủi ro bị đau tim
• Các vấn đề về huyết quản cùng với sự gia tăng đáng kể rủi ro bị đột quỵ
• Các vấn đề về phổi khiến việc hô hấp trở nên khó khăn
• Các vấn đề về gan
• Các vấn đề về thận
• Đục thủy tinh thể
• Các vấn đề về xương như loãng xương và đau khớp
• Thấp bé về chiều cao do sự phát triển của xương bị kìm hãm
• Béo phì
• Vô sinh
• Suy giảm trí nhớ và khó tiếp thu, học hỏi
• Suy giảm thị lực
• Suy giảm thính lực
• Các vấn đề về tuyến giáp
• Gia tăng rủi ro mắc các loại ung thư khác
• Tổn thương thần kinh.

Hãy thông báo cho bác sĩ những gì mà người bệnh biết về liệu pháp trị ung thư mà người bệnh trải qua khi còn nhỏ. Bên cạnh đó, những tư liệu về đợt điều trị được người thân người bệnh ghi lại cũng nên được cung cấp cho bác sĩ.

Hiện nay, giới y khoa vẫn chưa hiểu rõ được liệu những tác động muộn kể trên có phòng tránh được hay không cũng như tại sao nhiều người phải chịu đựng chúng trong khi một số khác thì lại không. Dù vậy, người bệnh vẫn có thể áp dụng từng bước để đối phó với những tác động muộn nếu người bệnh gặp phải chúng. Việc tập luyện thể dục cũng như sở hữu một chế độ ăn lành mạnh với nhiều trái cây và rau củ sẽ có thể giúp người bệnh có một cơ thể khỏe mạnh hơn. Hãy tránh việc sử dụng thuốc lá, tiêu thụ nhiều đồ uống có cồn và phơi nắng quá lâu.

Hiện nay, sàng lọc ung thư sớm được coi là biện pháp hoàn hảo trong việc phát hiện và điều trị kịp thời các loại ung thư. Giảm chi phí điều trị và nhất là giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh. Bệnh viện TWQĐ 108 luôn triển khai và giới thiệu tới khách hàng Gói Trung Tâm Tư Vấn Di Truyền và Sàng Lọc Ung Thư – Bệnh viện TWQĐ 108 giúp xét nghiệm gen, chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm các chất chỉ điểm sinh học phát hiện khối u sớm.

Lựa chọn Gói sàng lọc ung thư sớm tại Trung Tâm Tư Vấn Di Truyền và Sàng Lọc Ung Thư- Bệnh viện TWQĐ 108, khách hàng sẽ được:

• Chỉ một lần xét nghiệm gen có thể đánh giá về nguy cơ mắc của 16 loại ung thư phổ biến ở cả nam và nữ (ung thư phổi, ung thư đại trực tràng, ung thư vú, ung thư tuyến tụy, ung thư cổ tử cung, ung thư dạ dày, ung thư tiền liệt tuyến,....)
• Phát hiện sớm các dấu hiệu manh nha của ung thư thông qua chẩn đoán hình ảnh, nội soi và siêu âm.
• Thao tác khám đơn giản, cẩn thận và chính xác.
• Đội ngũ chuyên gia được đào tạo bài bản nghề, đặc biệt là về ung thư, đủ khả năng làm chủ các ca khám chữa ung thư.

Để được hỗ trợ, tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ với chúng tôi:

TRUNG TÂM TƯ VẤN DI TRUYỀN VÀ SÀNG LỌC UNG THƯ – BỆNH VIỆN TWQĐ108

Địa chỉ: số 1 Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Hà Nội.

Hotline:0865.898.108

Email: cgc@benhvien108.vn

Website: http://sanglocungthu108.vn

Thời gian làm việc: 6h30 – 17h00, từ thứ 2 đến thứ 6

Nguồn tham khảo: Mayoclinic.org